کتاب چنین گفت زرتشت اثر فریدریش ویلهلم نیچه

معرفی

کتاب «چنین گفت زرتشت» نوشته‌ی «فریدریش ویلهلم نیچه» فیلسوف بزرگ معاصر را «مسعود انصاری» به فارسی برگردانده است. این اثر در فاصله‌ی سال‌های ۱۸۸۳ تا ۱۸۸۵ نوشته شده است. «زرتشت» نام شخصیت اصلی این رمان فلسفی است که از نام زرتشت پیامبر ایرانی گرفته شده است. نیچه در این اثر که به عقیده‌ی بسیاری از صاحب‌نظران مهم‌ترین اثر او به‌شمار می‌آید، عقاید خود را از زبان شخصیت اصلی داستان ارائه کرده است. نظریه‌های مهمی چون «ابرانسان»، «مرگ خدا» و «بازگشت جاودانه» در این کتاب بیان شده است. فریدریش نیچه (۱۹۰۰-۱۸۴۴) در شمار اندک اندیشمندان بزرگ سده نوزدهم قرار می‌گیرد که بسیار پیشروتر از عصر خود بودند. آثار این فیلسوف بزرگ پس از مرگ او بر دیگران تاثیر نهاد و خود پس از روان‌پریشی واپسین سال‌های عمر نتوانست شاهد شهرت روز افزون این آثار باشد، اما بذر اندیشه‌هایش تازه پس از مرگ، ثمره‌هایی نیک و بد و در عین حال شگفت‌انگیز را به ارمغان آورد. زندگی خود نیچه در مقایسه با تاثیر این اندیشه‌ها چندان اهمیتی ندارد، زیرا وی چند دهه‌ای همانند سایر اندیشمندان زندگی کرد، از همان ابتدا گوشه‌گیر بود که هیچ کس سخن‌اش را در آن زمان در نیابد. کتاب حاضر را انتشارات «جامی» منتشر کرده و در اختیار مخاطبان قرار داده است.

اثری فلسفی – ادبی

کتاب «چنین گفت زرتشت» را باید اثری فلسفی‌شاعرانه به حساب آورد که نیچه آن را طی سال‌های ۱۸۸۳ تا ۱۸۸۵ به نگارش درآورده است. شخصیت اصلی این کتاب «زرتشت» نام دارد که نامش از نام زرتشت، پیامبر ایرانی گرفته شده است. این اثر برای اولین بار توسط «داریوش آشوری» به فارسی برگردانده شد که همچنان جزو ترجمه‌های برتر آن محسوب می‌شود.  

دیباچه ترجمه

داریوش آشوری در دیباچه‌ی ترجمه‌ی کتاب آورده است: «کتاب‌هایی هستند که اگر کسی با آن‌ها چنان‌که باید سر کند، یعنی جان‌مایه‌ی اندیشه‌ی آن‌ها را زندگانی کند، نقشی ناستردنی بر روان آدمی می‌گذارند؛ زیرا سر و کار آن‌ها با جان آدمی‌ است. این‌گونه کتاب‌ها نه معلومات‌اند که عقل آدمی را خوراک دهند، نه ادبیات که حس و عاطفه را برانگیزانند، بلکه جان آدمی را بیدار می‌کنند و با او در سخن می‌آیند. جان آدمی برتر از عقل و احساس اوست و آن گره‌گاهی‌ است که در آن عقل و احساس با هم می‌آمیزند و به مرتبه‌ای والاتر برکشیده می‌شوند و در آن مرتبه است که جانِ بیدار پدیدار می‌شود که با جهان از درِ سخن درمی‌آید و مشکل او نه چیزهای گذرای جهان و روزمرگی زندگی، بلکه مسئله‌ی جاودانگی و بی‌کرانگی‌ است؛ راز هستی‌ است. چنین کتاب‌هایی می‌خواهند دری به روی جاودانگی و بی‌کرانگی باشند و انسان را از تنگنای جهان روزمره‌ی احساس و کوته‌بینیِ عقل خودبنیاد برهانند. کتاب‌های مقدس چنین‌اند. کسی به جان‌مایه‌ی کلام‌شان راه می‌برد که جان‌اش در پرتوِ آن کلام به روی جاودانگی و بی‌کرانگی گشوده شده باشد. چنین گفت زرتشت نیز چنین کتابی‌ است.»

کلیدواژه های اندیشه نیچه

«ابرانسان» و «مرگ واجب‌الوجود» و «بازگشت جاودانه» از مهم‌ترین کلیدواژه‌ها در اندیشه‌ی نیچه هستند. این مفاهیم در این کتاب و در فصول مختلف، به وسیله‌ی جملات قصاری که از زبان زرتشت گفته می‌شوند، بیان شده‌اند. در واقع زرتشت بعد از ده سال تنهایی سرانجام تصمیم می‌گیرد که از کوه پایین بیاید و مردم را از خردی که بدان آگاه است، بهره‌مند کند. گفتارهای زرتشت گفتارهایی تمثیلی است که به سبک کتاب‌های کهن به مانند اوستا و انجیل بیان می‌شوند و از طرفی دارای مضامینی همچون تحقیر آرمان‌ها و ارزش‌های قدیمی و کهن‌اند. کتاب چنین گفت زرتشت از نوعی نمادپردازی، در نثرش بهره می‌برد. این ویژگی به همراه جناس‌های متعددی که در متن وجود دارد، این اثر را به یک شعر مانند کرده است.

وقتی نیچه مجنون شد…

نیچه را باید یک فیلسوف، شاعر، منتقد فرهنگی، آهنگساز و فیلولوژیست کلاسیک بزرگ آلمانی و استاد لاتین و یونانی به‌حساب آورد. آثار و اندیشه‌های نیچه، هرکدام تأثیری عمیق بر فلسفه‌ی غرب و تاریخ اندیشه‌ی مدرن بر جای گذاشته ‌است. «چنین گفت زرتشت»، «زایش تراژدی» و «فراسوی نیک و بد» از مهم‌ترین کتاب های این فیلسوف معاصر به‌شمار می‌روند. زندگی نیچه نیز همواره دستخوش فرازونشیب‌های زیادی بوده است. جنون سال‌های پایانی زندگی او، به نوعی نتیجه‌ی همین زندگی و حوادث مختلف زندگی بوده است. در مورد زندگی او نوشته‌اند: «نیچه زندگی شخصی پرتلاطمی داشت و چندان با زنان هم میانه‌ای نداشت. نیچه دائماً بیمار بوده و سردرد داشته و این سردردها را نتیجه‌ی زایش افکار نو می‌دانسته‌ است. نیچه چند مورد به زنانی مثل "لو سالومه" و "کازیما واگنر" ابراز عشق کرده بود؛ اما همه‌ی این موارد با تلخی پایان یافت و مخصوصا دوستیِ نافرجام او با لو سالومه و پل ری به او ضربه‌ی بسیار محکمی وارد آورد که بیماری‌اش را تشدید کرد.