کتاب قلعه حیوانات اثر جورج اورول انتشارات جامی

معرفی

کتاب مزرعه حیوانات اثر رمان‌نویس و روزنامه‌نگار مشهور، «جورج اورول»، را «امیر امیرشاهی» ترجمه کرده است. این رمان زبانی ساده، روان و طنزآمیز دارد. در جای‌جای این کتاب به‌کرات با کاراکترهایی آشنا می‌شویم که هریک سمبل طبقه یا قشر خاصی از جامعه هستند. اورول در این رمان برای به تصویر کشیدن هر یک از این طبقات و قشرها از حیوانات استفاده می‌کند. برای مثال بنجامین یکی از این حیوانات است که نماد آن قشر صوفی‌مآب جامعه است که همواره منزوی است و امیدی به تغییر ندارد و یکی از کلیدی‌ترین جملات کتاب مربوط به باورهای او نسبت به لایتغیر بودن زندگی است. در بخشی از متن این کتاب می‌خوانید: «تنها بنجامین معتقد بود که جزئیات زندگی طولانی‌اش را به خاطر دارد و می‌داند همه‌چیز همان است که همیشه بوده و بعدها نیز به همین منوال خواهد بود، زندگی نه بدتر می‌شود و نه بهتر. او می‌گفت گرسنگی و مشقت قوانین لایتغیر زندگی است.» این چیزی نیست جز محکوم‌کردن انقلاب‌های سوسیالیستی توسط افرادی که معتقدند ریشه‌ی استثمار و ستم طبقاتی همواره پابرجا خواهد بود و جامعه‌ی آرمانی سوسیالیست‌ها تحقق نخواهد پذیرفت. اورول خود جزو کسانی بود که به نقاط مختلفی سفر کرده و همواره کشورهای سوسیالیستی را از نزدیک دیده بود. او از منتقدان انقلاب‌های سوسیالیستی بود. نویسنده به‌خوبی توانسته در قالب یک داستان نمادین، بسیاری از واقعیت‌های اجتماعی و سیاسی یک جامعه را توصیف کند. کتاب حاضر را انتشارات «جامی» منتشر کرده و در اختیار مخاطبان قرار داده است.

همچنین کتاب صوتی مزرعه حیوانات با صدای آرمان سلطان زاده توسط آوانامه منتشر شده است.

حیوانات مزرعه انقلاب می‌کنند

به اسم کتاب که نگاه می‌‌کنید، امیدوارید داستان به همان سادگی عنوانش نباشد؛ اما خبر خوب یا بد اینکه دقیقا همین است! شما بزرگسالان عزیز با قصه‌ای از دنیای حیوانات یک مزرعه طرف هستید! بله، به مزرعه‌ی جونز خوش آمدید! شاید جالب باشد که بدانید آغاز داستان از آنچه فکرش را می‌کردید هم ساده‌تر است. آقای جونز مزرعه‌دار درحالی‌که از فرط خستگی تلوتلو‌خوران در مزرعه‌اش چرخ می‌زد، یادش می‌رود که در مرغ‌دانی را ببندد و این سرآغاز یک اشتباه بزرگ می‌شود… در ادامه، شخصیت‌های اصلی داستان یعنی خوک‌ها، اسب‌ها، سگ‌ها، خر‌‌ها، گوسفند‌ها و… ما را با دنیای خودشان همراه می‌کنند. این حیوانات در یک قرار زیرزمینی و فوق‌سری که آدم را یاد ملاقات‌های پنهانی انقلابیون می‌اندازد، علیه آقای جونز شورش می‌کنند و اداره‌ی مزرعه را به دست می‌گیرند. همه‌چیز دیگر نه‌تنها ساده است، بلکه در نگاه اول برای یک مخاطب پرمشغله‌ی بزرگسال مسخره نیز به‌نظر می‌آید. تا آنجا که در آغاز راه با شک فکر ‌می‌کنی آیا این همان کتاب مشهوری است که تا الان از اینکه نخوانده بودی، عذاب وجدان داشتی؟ آیا کتاب را اشتباه خریدی؟ بگذارید خیالتان را راحت کنیم. شما تا انتها در دنیای حیوانات مزرعه‌ای کوچک هستید! دنیایی که هم‌چون دنیای انسان‌ها شامل اتفاقاتی مختلف و جذاب از توطئه‌ها، رقابت‌ها، درگیری‌ها، وضع قوانین و نقض آن‌ها، کشتار و… است. آیا تا به حال شاهد تغییر قوانین برخلاف آرمان‌های اولیه‌ی یک جمع بوده‌اید؛ تا آنجا که هم‌چون حیوانات مزرعه، انسان را دشمن بدانید و او را بیرون کنید؛ اما بعدها برای حفظ منافع مشترک با او برسر یک میز بنشینید؟… همین تلنگر کافی‌ است تا خواننده با لایه‌های عمیق این داستان به‌ظاهر ساده گره بخورد و متوجه شود این قصه آن‌قدر‌ها هم ساده نیست… مزرعه‌ی حیوانات نوشته‌ی «جرج اورول» در ایران با عنوان «قلعه‌ی حیوانات» مشهور شده است.

مزرعه‌ی حیوانات یا جهان‌ آدم‌ها؟

اما چرا قلعه‌ی حیوانات مورد تحسین بیش از نیمی از ملیت‌های دنیا قرار گرفته است؟ آیا این همان کتاب مشهور است؟ بله! خودش است! انگارنه‌انگار که این کتاب در نیم‌قرن پیش نوشته شده است. نمود عینی رویدادها و شخصیت‌های آن نه‌تنها در هر جامعه بلکه در اجتماعات کوچک‌تر نیز قابل‌رصد است. نمی‌توان قلعه‌ی حیوانات را خواند و با شخصیت‌ها، اتفاقات و مفاهیم آن ارتباط برقرار نکرد. در طول داستان بارها از واقعیت ملموسی که به تصویر کشیده شده است، شگفت‌زده می‌شویم. بدون شک اورول در شخصیت‌پردازی، نویسنده‌ای بی‌مثال است. شخصیت‌ها به قدری ملموس هستند که هرکس می‌تواند به‌راحتی در زندگی روزمره‌ی خود نیز افرادی با خلق‌وخوی ناپلئون زورگو تا اسب کارگری را که نسبت به همه چیز بی‌تفاوت است، با انگشت نشان دهد! به‌خاطر تطابق زمانی زندگی نویسنده با رویداد‌های تاریخی دنیا، شاید بتوان حال‌وهوای این کتاب را بیشتر از هر جای دیگر با نظام سیاسی و کمونیستی روسیه در اوایل قرن بیستم پیوند داد؛ اما از آنجا که در طول تاریخ شاهد تکرار مکررات هستیم، در روایت این داستان می‌توان نتیجه‌ی انقلاب‌ها بر ضد نظام سرمایه‌داری و رویدادهای مشابه را در کشور‌های مختلف دید. قلعه‌ی حیوانات با بهره‌گیری از یک داستان تمثیلی و شخصیت‌هایی نمادین، مفاهیمی از دیکاتوری، کمونیسم و انقلاب را به‌زیبایی هرچه تمام به تصویر می‌کشد.

میجر: خوک پیری که اولین گفت‌وگو در مورد انقلاب و شورش در مزرعه را بیان می‌کند، نظریه‌پردازان جنبش کمونیستی نظیر مارکس و لنین را به ‌خاطر می‌آورد.

ناپلئون: یکی از دو خوکی که رهبری انقلاب را در دست دارد، اما به مرور از انگیزه‌های خودخواهانه و فسادهایش پرده‌برداری می‌شود؛ به رهبران مستبد انقلاب‌های کمونیستی نظیر استالین اشاره دارد.

سنوبال: نماینده‌ای از رهبران انقلابی است که توسط رژیم قربانی توطئه‌ها می‌شود.

باکسر: اسبی از طبقه‎‌ی کارگر که با آنکه شاهد بسیاری از قانون‌شکنی‌هاست، جسارت ابراز ندارد و نسبت به همه‌ی اتفاقات بی‌تفاوت است.

گوسفندان: طبقه‌ی کارگر جامعه را به تصویر می‌کشند که بدون هیچ اراده‌ای تنها از رهبران دنباله‌روی می‌کنند.

موزز: کلاغ پیر سیاهی که می‌تواند نماینده‌ی روحانیون کلیسا در زمان استالین باشد. آن‌ها مردم را با وعده‌هایی از زندگی شیرین به سکوت و تحمل سوق می‌دادند.

وقتی حیوانات قانون وضع می‌‌کنند

اصولی که در ابتدا بر دیوار مزرعه نصب می‌شود و همه‌ی حیوانات با خرسندی از آن پیروی می‌کنند، به مرور زمان و به‌آرامی توسط خود رهبران برای حفظ منافعشان دستخوش تغییر می‌شوند: ۱. هر چه دوپاست، دشمن است.۲. هر چه چهارپاست یا بال دارد، دوست است.۳. هیچ حیوانی لباس نمی‌پوشد. ۴. هیچ حیوانی بر تخت نمی‌خوابد. ۵. هیچ حیوانی الکل نمی‌نوشد. ۶ . هیچ حیوانی حیوان‌کشی نمی‌کند. ۷. همه‌ی حیوانات برابرند.

این اصول هفت‌گانه در واقع زیربنای این داستان هستند که اورول گام‌به‌گام در روایت خود، ارتباطش را تا انتها با آن‌ها حفظ می‌کند. این قوانین برای حیوانات نوشته شده‌اند؛ اما با کمی دقت می‌توان به‌راحتی متوجه‌ اشاره‌ی نویسنده به زندگی و ویژگی‌های رفتاری انسان‌ها شد. با گذشت زمان قوانین توسط رهبران نقض شده و با پایمال‌شدن حقوق طبقات پایین جامعه از منافع طبقات قدرتمند حمایت می‌شود. در نهایت، تنها اصل هفتم با این تغییر روی دیوار باقی می‌ماند: همه‌ی حیوانات برابرند؛ ولی بعضی برابرترند.

یک قصه‌ی ساده

اورول در نگارش قلعه‌ی حیوانات از زبانی بسیار ساده و روان استفاده کرده است. نگارش او با بیانی طنز و سرشار از جذابیت و به‌کاربردن جملاتی کوتاه و ادبیاتی ساده در کنار شخصیت‌هایی نمادین از دنیای بیرون، خواننده را تا انتها به خود وفادار نگه‌می‌دارد. بعضی از منتقدان معتقدند اورول می‌توانست داستان را مفصل‌تر بیان کند؛ اما شیوایی و گزیده‌گویی او در بیان این حجم از استعارات، توصیفات و مفاهیم عمیق در این قالب کوتاه از ویژگی های بسیار تاثیرگذار این داستان است.

پسری از قلب هندوستان

در سال ۱۹۰۳ در قلب کشور هندوستان، پسربچه‌ای به‌ نام اریک در جمع خانواده‌ای اصیل از زمین‌داران و نجیب‌زادگان منطقه متولد شد. خانواده‌ی اریک از راه خدمت در اداره‌ی وابسته به خدمات رفاهی سلطنتی روزگار می‌گذراندند. اریک یک‌ساله نشده بود که با مادر و خواهرانش برای مهاجرت به انگلستان همسفر شد. اولین آموزش‌های ابتدایی این پسربچه هم‌چون کودکان دیگر آن زمان، در مدرسه‌ای مذهبی  و وابسته به صومعه آغاز شده بود. او به واسطه‌ی تلاش‌های مادر و ارتباطات خانوادگی‌اش توانست به مدرسه‌ای با آموزش‌های عمومی راه پیدا کند. روند زندگی اریک بی‌سروصدا به شکلی پیش می‌رفت که شاید کمتر کسی می‌توانست تصور کند دنیای او تا چه حد مملو از توجه به جزئیات زندگی‌ است. این نگاه عمیق خبر از تولد یکی از تاثیرگذارترین نویسندگان قرن بیستم می‌داد. اریک بلیر تحت‌تاثیر هیجانات دوران جوانی و تحقق آرمان‌های آزدی‌خواهی‌اش در ۲۷سالگی در جنگی که در اسپانیا به ‌راه افتاده بود، شرکت کرد و در همین جنگ مجروح شد و در نتیجه‌ی تاثیرات این جراحت در سال ۱۹۵۰ در ۴۷سالگی درگذشت. خاکستر او در گورستانی کوچک در لندن به خاک سپرده شد. این رمان‌نویس، روزنامه‌نگار و منتقد ادبی نام مستعار «جورج اورول» را برای خود برگزید.

ظرف‌شوری با نگاه نافذ

کتابشناسی اورول از نگاه تیز و هوشیارانه‌ی او به محیط پیرامونش حکایت دارد. هر لحظه از زندگی او به واسطه‌ی ارتباط قوی و حضور در تجربیات و بهره‌گیری از توانمندی‌های نگارشی‌اش، موضوع کتاب‌هایش شده است. اورول در طول اقامت خود در انگستان و رفت‌وآمد با همسایگان خود، دوستانی علاقه‌مند به شعر و ادبیات پیدا کرد. بعدها نقل شده است که در گفت‌وگوهای کودکانه‌ی خود با دوستش بیان کرده است که قصد دارد در آینده کتابی در مورد یک آرمان‌شهر بنویسد. این آرزو در کتاب ۱۹۸۴ محقق شده است. وی در جوانی مدتی در ظرف‌شورخانه‌ی هتل کار می‌کرد و زمان‌هایی را در بین فقرا و بی‌خانمان‌های لندن و پاریس سپری می‌کرد. این کندوکاوها در میان مردم سطح‌پایین جامعه، به نوشتن اولین رمان او با عنوان «آس‌وپاس‌ها در پاریس و لندن» منجر شد. «روزهای برمه» نتیجه‌ی زندگی‌ و تجربه‌هایش در نیروی پلیس در شهر برمه‌ی هندوستان است و کتاب «دختر کشیش» از تجربیات او در انگلستان وقتی به حرفه‌ی معلمی و کتاب‌فروشی مشغول بود، حکایت دارد. همین‌طور  کتاب «درود بر کاتالونیا» براساس تجربه‌های ‌او در کشور اسپانیا در زمان جنگ نوشته شده است. آنچه واضح است، اورول حتی کوچک‌ترین رویدادهای زندگی خود را دستمایه‌ای برای نوشتن قرار داده است. برای مثال علاقه‌ی او به نوشیدن چای به نگارش مقاله‌ای با عنوان «چگونه یک چای عالی درست کنیم؟» منجر شد.

اورول در سال‌های تاثیرگذاری از قرن بیستم زندگی کرد. او شاهد بسیاری از تحولات و رویدادهای جهانی بود؛ از جنگ‌های جهانی تا پاگیری و رشد کمونیسم در روسیه. تاثیرات این تغییر و تحولات بین‌المللی از نگاه تیز او در امان نماند و به نگارش دو شاهکار ادبی او به نام‌های «مزرعه‌ی حیوانات» و «هزار و نهصد و هشتاد و چهار» منجر شد.